Sprzęgło

Urządzenie służące do dołączania lub odłączania napędu np. z silnika do skrzyni biegów (a tym samym i dalej, do napędzanych kół) lub rozdzielania momentu obrotowego pomiędzy osie.

Najpowszechniej spotykane jest mechaniczne sprzęgło tarczowe. Składa się ono z trzech tarcz - dwóch zamocowanych do wału korbowego silnika (koło zamachowe i docisk sprzęgła) oraz jednej (sprzęgłowej) połączonej wielowypustem z wałkiem sprzęgłowym (i skrzynią biegów). Tarcza sprzęgłowa jest zaciskana pomiędzy dociskiem, a kołem zamachowym. Jeśli obracają się one (gdy silnik pracuje), tarcza sprzęgłowa także zaczyna się obracać. Naciśnięcie pedału sprzęgła oznacza odciągnięcie docisku od tarczy, a puszczanie pedału to ich dociskanie.

W autach z półautomatycznymi skrzyniami biegów sprzęgło mechaniczne obsługiwane jest elektrohydraulicznie. Funkcję pedału przejmują zautomatyzowane siłowniki. Początkowo w autach z automatycznymi skrzyniami do przekazania napędu z silnika na skrzynię biegów służyło sprzęgło hydro-kinetyczne (potem zastąpione przekładnią hydrokinetyczną). Tu ruch obrotowy wału korbowego przenoszony jest niemechanicznie poprzez ciecz. Wał napędzający wyposażony jest w wirnik poruszający ciecz (pompa), wał napędzany zaś w podobny wirnik odbierający od cieczy energię (turbina).

Stosuje się jeszcze inne sprzęgła. W automatycznych skrzyniach biegów oraz w układach rozdziału momentu obrotowego pomiędzy dwie napędzane osie wykorzystywane są sprzęgła wielotarczowe mokre. Ich mechanizmy zanurzone są w cieczy, a dociskanie tarcz (których jeden zestaw połączony jest z wałem zdawczym, a drugi z odbiorczym naprzemiennie) odbywa się hydraulicznie. W rozdziale siły napędowej pomiędzy dwie osie (lub koła jednej osi) zastosowanie znajduje także sprzęgło wiskotyczne pełniące wówczas rolę blokady mechanizmu różnicowego. Tu tarcze sprzęgłowe zanurzone są w płynie magnetoreologicznym, który w miarę wzrostu różnicy obrotów między tarczami coraz bardziej gęstnieje, co doprowadza w końcu do całkowitego zniesienia uślizgu między tarczami sprzęgła.

Do przeniesienia niewielkich momentów (np. w skuterach) stosuje się sprzęgła odśrodkowe. Wewnątrz bębna odbiorczego na wale napędzanym zamocowane są elementy masowe, które w miarę wzrostu obrotów odśrodkowo rozsuwają się w stronę bębna. Zaczynają o niego trzeć, przenosząc napęd. Po zmniejszeniu obrotów ciężarki powracają do pozycji spoczynkowej i przepływ napędu staje przerwany. Istnieją także sprzęgła ektromagnetyczne, w których napęd z tarczy zdawczej przejmowany jest dzięki oddziaływaniu magnetycznemu. Wśród takich sprzęgieł wyróżnić można rozwiązania z klasyczną tarczą (elektromagnes oddziałuje na docisk) oraz sprzęgła proszkowe.